Over dozen op maat, slimme data en milieuvriendelijk vervoer

De ecologische voetafdruk van postbedrijven valt niet te ontkennen, zeker na de spectaculaire toename van de e-commerce. De vraag naar innovatieve, duurzame logistieke modellen groeit. Hoewel de nieuwe technologie vaak al beschikbaar is, komt het er voor bpostgroup nu op aan deze op grote schaal te implementeren. “En dit vraagt tegelijk ook echt maatwerk,” weet Paul Vanwambeke, directeur Urban Logistics bij bpost.

Met de spectaculaire groei van de e-commerce zagen we ook de kleine bestelwagens massaal in onze dorpen en steden. Zijn die anno 2022 nog altijd de beste optie voor de levering van al die pakjes, of duiken er nieuwe, meer ecologische alternatieven op?

Paul Vanwambeke, directeur Urban Logistics bij bpostgroup: “De meest voor de hand liggende oplossing – puur ecologisch gezien – is om alle dieselwagens te vervangen door elektrische wagens. Toch blikken we bij bpostgroup al verder vooruit, zeker als het over stadsomgevingen gaat. Bij bpost speelde de fiets decennialang een belangrijke rol, maar brievenpost en pakjes kunnen niet zomaar op dezelfde lijn geplaatst worden. Toch beweegt er nu op dat vlak heel wat; wij geloven sterk in het potentieel van cargofietsen. Samen met de Luikse universiteit onderzoeken we onder meer welke vervoersmiddelen het best geschikt zijn voor pakjesleveringen in een stad en welke extra innovaties daarvoor nodig zijn.”

Wat heeft dat onderzoek tot nog toe al uitgewezen?

Tanguy Baiwir, assistent aan de HEC École de Gestion de l'Université de Liège - Département logistique: “Het antwoord is meer dan ooit multimodaliteit. Elke vervoersoplossing heeft andere troeven. Cargofietsen bijvoorbeeld zijn minder snel dan bestelwagens, maar wendbaarder en ze nemen minder plaats in. Ze worden dus bij voorkeur ingezet in dicht bewoonde gebieden. In landelijke gebieden zijn elektrische bestelwagens beter geschikt. Tegelijk vragen die stevige investeringen in de nodige laadinfrastructuur.” 

Heleen Buldao Rai, experte stadslogistiek en e-commerce, auteur van ‘Duurzaam online shoppen’ en postdoctoraal onderzoeker aan de Université Gustave Eiffel: “Ook ik geloof in cargofietsen. Maar deze zijn efficiënter als ze dichter bij stadskernen kunnen starten, met aangepaste locaties waar ze zich kunnen herbevoorraden. Logistieke locaties in stadscentra vinden is best een uitdaging. Ik pleit dus voor de nodige flexibiliteit. In sommige steden worden bijvoorbeeld al ondergrondse parkings omgebouwd, met het oog op die nieuwe stadslogistiek. Dat kan een interessante piste zijn.”

Welke rol kunnen consumenten spelen in de uitbouw van innovatieve concepten?

Paul Vanwambeke: “Hun rol is cruciaal. We mogen niet de fout maken om uitsluitend op de voertuigen te focussen, de problematiek gaat veel breder. Welke keuze maak ik als consument wanneer ik iets koop? Waar en binnen welke termijn wil ik mijn bestelling geleverd krijgen? Puur vanuit ecologisch oogpunt bekeken, kunnen wij meer milieuvriendelijkere vervoersmiddelen inzetten, maar het consumentengedrag is van minstens even groot belang. Tegelijk moeten wij daar als bpost ook een bepaalde rol in spelen. Bijvoorbeeld door leveringsvoorkeuren van mensen te registreren. En door het pakje te leveren waar de klant het wenst - thuis, bij buren of in een afhaalpunt - vermijden we onnodige verplaatsingen. Zo maken we het ook onze klanten een stuk eenvoudiger.”

Voor de landelijke gebieden blijven de bestelwagen de meest voor de hand liggende keuze. Hoe kunnen die telkens zo efficiënt mogelijk – lees maximaal gevuld – ingezet worden?

Heleen Buldao Rai: “De oplossing ligt hier bij een nauwere samenwerking tussen alle betrokken partijen: de webshops of verkopers, de logistieke dienstverleners én de consumenten. Zeker in de communicatie met die consumenten zie ik nog flink wat progressiemarge. Is bijvoorbeeld de standaardbelofte van ‘aflevering de volgende dag’ wel houdbaar in minder dichtbevolkte gebieden? Goederenstromen moeten ook meer gebundeld worden, maar dit vereist dat de betrokken partijen hun data meer delen dan vandaag al het geval is. Wanneer we, op basis van zoveel mogelijk data, ook met zoveel mogelijk parameters rekening kunnen houden, is er nog veel progressie mogelijk.”

Is de markt vandaag klaar voor een model waarbij webshops en logistieke spelers hun goederenstromen samenbrengen op een bepaald punt, bijvoorbeeld aan de rand van de stad, en dan vandaar het vervoer bundelen?

Tanguy Baiwir: “We zien almaar meer initiatieven in die richting. In Wallonië ondersteunt de overheid vandaag bijvoorbeeld het project Cityline, dat alle betrokken partijen in het e-commerceproces wil samenbrengen om zo naar een meer efficiënte en ecologische verantwoorde aanpak te evolueren.”

Paul Vanwambeke: “Vanuit bpost proberen wij daar ook onze verantwoordelijkheid in op te nemen. Wij beschikken in het hele land over een dicht netwerk van zowat tweehonderd gebouwen. Daar ligt dus zeker een mooie opportuniteit om logistieke stromen te optimaliseren. Dé grote uitdaging zit in een nauwere samenwerking tussen alle actoren en operatoren, want historisch gezien zijn dit vaak concurrenten. Maar zie, onder meer in Namen, Mechelen en Antwerpen lopen er op dit moment al proefprojecten om uiteenlopende partners te doen samenwerken. Die projecten maken deel uit van het bredere concept Ecozone, waarbij we alles niet enkel uitstootvrij leveren maar ook gedragsveranderingen proberen te bewerkstelligen bij verzenders én ontvangers.”

Zien jullie nog andere, puur technische innovaties?

Heleen Buldao Rai: “We focussen erg sterk op alternatieven voor de klassieke bestelwagen, maar we mogen de vrachtwagens niet uit het oog verliezen. We blijven die nodig hebben, dus moeten we ook CO2-neutrale vrachtwagens kunnen inzetten.”

Paul Vanwameke: “Slimme data zullen ons toelaten om betere beslissingen te nemen. Als we bijvoorbeeld merken dat een klant op dinsdag nooit thuis is, kunnen we proactief contact met hem of haar opnemen om op een andere dag te leveren. Vanuit bpost proberen we ook aan te sturen op zo’n mentaliteitswijziging. Klanten die niet zeker zijn of ze op de leveringsdag thuis zijn, kunnen de bestelling in een afhaalpunt laten bezorgen. Dat kan al via onze app. Ik heb alvast het gevoel dat de klanten openstaan voor verandering, op voorwaarde dat ze niet aan gebruikscomfort moeten inboeten.

Maar ook op mobiliteitsvlak staan we nog maar aan het begin van een ingrijpende evolutie: er komen nieuwe, duurzame voertuigen aan die het midden houden tussen de klassieke fiets en de vertrouwde bestelwagen. Ook de semi-autonome voertuigen zitten er aan te komen.”

Een ander pijnpunt bij het pakjesvervoer zijn de vaak absurd grote verpakkingen, waardoor er in bestelwagens nuttige ruimte verloren gaat. Liggen er op dat vlak al concrete innovaties op tafel?

Heleen Buldao Rai: “Daar kan nog gigantisch veel progressie geboekt worden, maar er beweegt gelukkig ook heel wat. Denk aan de verpakkingsmachines die dozen ontwerpen, perfect op maat van het product dat verzonden moet worden. Toegegeven, voor kmo’s ligt de investeringsdrempel hiervoor misschien nog te hoog, maar voor grotere fulfilmentspecialisten scheelt dit een stevige slok op de borrel. Het probleem is natuurlijk dat een kartonnen doos relatief goedkoop is; bedrijven moeten dus echt over de streep getrokken worden om te investeren in ecologisch verantwoorde verpakkingen. Los daarvan geloof ikzelf ook in het potentieel van herbruikbare verpakkingen. Kledij is de belangrijkste categorie binnen de e-commerce en leent zich perfect tot het gebruik van zulke verpakkingen. Maar net omdat karton en papier zo goedkoop zijn én al goed gerecycleerd worden in ons land, worden duurzame – en dus meestal ook duurdere – herbruikbare verpakkingen maar rendabel als ze een minimaal aantal cycli kunnen meegaan. Voor de meeste herbruikbare dozen schommelt dit tussen 30 en 80 keer. Moraal van dit verhaal: er bestaat niet zoiets als een uniforme e-commerce, dus zullen nieuwe oplossingen maximaal gediversifieerd moeten worden.”

Paul Vanwambeke: “Dat klopt. Active Ants, een van bpostgroup’s dochterondernemingen gespecialiseerd in fulfilment, heeft net een robot gekocht om kartonnen dozen exact op maat te bouwen van het artikel dat erin moet passen. Tot nog toe werkten we met drie vaste formaten van kartonnen dozen, maar deze robot laat onbeperkt maatwerk toe. Tegelijk zijn herbruikbare plastic zakken of verpakkingen ook een interessant alternatief; dit zijn we volop aan het bestuderen.”

Is de gratis verzending bij e-commerce nog wel langer houdbaar?

Heleen Buldao Rai: “Onderzoek toont aan dat consumenten voorlopig niet bereid zijn af te stappen van die gratis leveringen of retourzendingen. Zeker voor de kleinere spelers op de markt is het dan ondoenbaar om af te wijken van wat de grote jongens doen. Goed nieuws is wel dat diezelfde consumenten perfect bereid blijken om wat langer te wachten op de aflevering van hun pakjes. Daar valt dus wél winst te rapen.”

Tanguy Baiwir: “Almaar sneller leveren, dat is inderdaad niet wat de consument in eerste instantie vraagt. Daar liggen dus kansen voor bpostgroup: bevraag de klanten, zorg dat ze uit verschillende duurzame opties kunnen kiezen en werk dat aanbod verder uit. Op termijn moeten we naar een situatie evolueren waar klanten meer betalen als ze dat pakje echt de volgende dag al willen ontvangen. Dat is ook een kwestie van economische logica.”

Paul Vanwambeke: “Ik zie het als onze taak om de duurzaamste keuze ook zo gemakkelijk mogelijk te maken voor de consumenten. Wij moeten voor deze dienst natuurlijk behoorlijk voor vergoed worden. Want duurzaam gaat niet enkel over minder transport of minder fossiele brandstoffen, het gaat ook over duurzame tewerkstelling: wij willen onze medewerkers correct verlonen, hen in goede omstandigheden tewerkstellen en perspectief bieden.”